Tijdens de Negenjarige Oorlog (1688-1697), ook Oorlog van de Liga van Augsburg genoemd, ziet Lodewijk XIV zijn hegemonie over Europa bedreigd door de Liga van Augsburg. Deze Liga, die het Franse expansionisme een halt wil toeroepen, is een alliantie van grote Europese mogendheden waaronder de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Engeland en het Heilig Roomse Rijk. Tijdens de veldtocht van 1693 die in onze streken wordt gevoerd, neemt een coalitieleger onder bevel van Willem III van Oranje, Stadhouder in de Republiek maar sedert 1689 ook koning van Engeland, in juli 1693 stelling tussen de dorpen Neerwinden en Laar. Zijn rechterflank en achterhoede worden gedekt door de Kleine Gete.
Zodra de Franse troepen onder bevel van François-Henri van Montmorency-Bouteville, hertog van Piney-Luxembourg, meestal genoemd 'maarschalk de Luxembourg' op 28 juli in de buurt van Landen verschijnen, laat Willem III tussen de dorpen Laar, Neerwinden en Neerlanden een krachtige versterkte linie opwerpen, uitgerust met 91 kanonnen en door zijn beste eenheden verdedigd. In de omliggende dorpen worden ook voorposten opgesteld.

De Slag bij Neerwinden, of bij Landen, begint bij zonsopgang op 29 juli 1693 met zwaar artillerievuur. Maarschalk de Luxembourg begrijpt het belang van de verovering van Neerwinden, de strategische sleutel tot de vijandelijke positie. Rond acht uur ’s morgens stuurt hij zijn rechtervleugel uit richting de dorpen Neerlanden en Rumsdorp, terwijl zijn uit 20.000 infanteristen en 8.000 cavaleristen bestaande linkervleugel vastberaden naar Neerwinden oprukt. Het centrum van zijn leger blijft in 8 linies opgesteld.
De strijd is zeer heftig. Aan de linkerzijde begint een zware strijd bij Laar. De Franse cavalerie onderscheidt er zich door de Highlanders terug te dringen, weliswaar ten koste van zware verliezen. Neerwinden wordt ook veroverd, maar een grote vijandelijke tegenaanval verdrijft de Fransen weer. In drie Franse aanvallen wordt het dorp Neerwinden achtereenvolgens veroverd, verloren, heroverd en weer verloren. Pas met een vierde aanval, vanuit de linkerflank en met 20.000 man uit het centrum, waaronder de Franse Garde, volgt de definitieve verovering van Neerwinden. Willem III, die het centrum van zijn stellingen uitdunt om zijn rechtervleugel te ondersteunen, ziet zijn linies al snel doorboord door de krachtige uitvallen van de Franse cavalerie en de aanval van de markies de Feuquières op het centrum van zijn opstelling.

Overzicht van de Slag bij Neerwinden: A: Geallieerd kamp - B: Troepen weggetrokken uit het centrum ter ondersteuning van de rechtervleugel - C: Engelse Garde - D: Eerste Franse aanval - E: Tweede Franse aanval - F : Aanval van de Franse rechterzijde op de linkerflank van de vijandelijke stellingen.
© Longmuns, Green & London, New York, F.S. Weller, F.R.G.S. Archieven, verzameling P. Cherequefosse, Doornik.

Rond 17 uur wordt de algemene terugtrekking van het geallieerde leger bevolen, maar dit eindigt in grote verwarring. Opgejaagd door de Fransen komen talloze soldaten om bij het oversteken van de Kleine Gete en zijn drassige oevers. Wanneer koning Willem III de buitengewone moed en dapperheid van de Fransen opmerkt, zou hij hebben uitgeroepen: “O, wat een onbeschaamd volk!”

De Slag bij Neerwinden wordt beschouwd als de bloedigste van de 17de eeuw in onze streken, met ongeveer 20.000 doden en gewonden aan geallieerde zijde en ongeveer 10.000 doden en gewonden voor Frankrijk. Een 90tal vijandelijke vlaggen worden naar Parijs overgebracht en in de kathedraal van de Notre Dame opgehangen, ter ere van de illustere overwinning van maarschalk de Luxembourg. Hij verdient er zijn bijnaam de ‘behanger van de Notre Dame’ mee.

Auteur: Alain Tripnaux, historicus, voorzitter van de geschiedkundige vereniging Le Tricorne.

Literatuur

De MONTMORENCY-LUXEMBOURG François-Henri, ‘Relation de la bataille de Neerwinden, 1693’, in:SUSANE Louis, Histoire de l’ancienne infanterie française, tome huitième, Parijs: Librairie militaire J. Corréard, 1853.

De SAINT-SIMON, Mémoires du duc de St-Simon, volume I, Parijs: Chéraud et Regnier fils, Hachette, 1881.

MARTIN Henri, Histoire de France depuis les temps les plus reculés jusqu'en 1789, tome XIV, Parijs, 1855.